Piet
Paaltjens
Dichter-dominee 1835 - 1894
Ingegrift
Wie op de warme zomeravonden verkoeling zocht in lanen en bossen, heeft op
de gladde beukenstammen ingegrifte herinneringen gezien. Inkervingen in de
boombast, meestal bestaande uit initialen, jaartallen en figuren.
Het bekendste figuur is het hartje, al dan niet met een pijl er door. Doorgekraste
hartjes bestaan ook. In 1994 heb ik in deze rubriek al Drentse boominscripties
laten zien. Dat was het begin, want daarna is bij zowat elke boom met heldere
inscripties het notitieboekje getrokken. In Drenthe en elders in Europa, maar ook
in Amerika.
Met een mes iets blijvends kerven in boombasten blijkt een internationaal
beoefend gebruik. Er bestaan 'haastige' varianten, zoals het oppervlakkig
bekrassen of het met viltstift of spuitbus aanbrengen van opschriften of figuren
op bomen. Meestal gaat het om een melding die kennelijk bewaard moet blijven.
Een hartekreet die blijkt uit verliefdenhartjes, maar ook uit oproerige teksten als
XTC, Z-side of anders.
Een beukenlaan in Noord-Drenthe is ruim voorzien van drieletterwoorden,
benevens de voornaam Billy. Hij woonde vlakbij.
Die jeugdzonde zat z'n politieke carrière niet in de weg, maar zulke inscripties
vormen wèl geschiedenis. Het is een 'levend en staand' historisch archief van
locale betekenis. Met name oude landgoedbossen, wandellanen met beuken of
grote beuken op veelbezochte plekken zitten vol aantekeningen.
Het wordt boeiend als je weet wat de inkervingen voorstellen; wie was er bezig
en waarom?
Er kan eigenlijk alleen wat worden ingegrift op toegankelijke plekken. De historie
reikt natuurlijk niet verder dan de 'leef'-tijd van de boom. Er zit een praktijkgrens
aan van zo'n 150 jaar.
In de landgoederen bij Paterswolde zijn de oudste jaartallen 1881, 1883 en dan
meer dan honderd jaar verder (met een hiaat vanaf 1907 tot 1936). De
jaartallen van 't bosje Veenhof bij Gieten beginnen met 1888, 1897 en lopen dan
een eeuw door. Met een hiaat ergens tussen 1906-1935 en van 1949-1975.
Andere landgoederen roepen andere vragen op, zoals bij kasteel Elsloo in
Zuid-Limburg. Het eerste jaartal is 1956 en na 1968 houdt het op.
Het bos bij het Betuwse kasteel Soelen laat een reeks zien 1957-1968, dan een
hiaat en vanaf 1981,1983 gaat het jaartallenverhaal door. Wat was er loos? Als
er een naam bij staat weet je het.
|
In landgoed Twickel bij Delden heeft Piet Paaltjens in 1879
zijn familienaam Haverschmidt voluit in een beuk gegrift. Dat naambordje is nu tot een meter uitgegroeid. |
Herhalingsbezoek wordt ook aangetekend, zoals bij Cedar Breaks/Californie: 1994
Laura+Ray met daaronder: '97 We're back again!
Sommige figuren zijn opvallend. Zo sneden Canadese soldaten bij Twickel hun
'Maple Leaf' in beuken en op de Grebbeberg zag ik een ingekerfd hakenkruis. In 't
Weserbergland stonden wolfsangel-tekens in een dikke boom en op
zwaarbemoste merkstenen in het bos. De 'wolfsangel', een tweehakig
vangapparaat (met aas) voor wolven en vossen, bleek ooit tot
houtvesterssymbool geworden. In de 16de eeuw is die 'wolfsangel' op
grensstenen van het Hertogdom Braunschweig geplaatst. Ik stuitte daar dus op
hele oude historie.
Het met blauwe verf op een eik gespoten hakenkruis met SS eronder, in onze
contreien ter hoogte van Boschoord, lijkt me echter iets van recente datum…
Jan Tuttel
Eerder verschenen in 't Nieuwsblad van het Noorden, 27 juni 2000
Dit artikel staat op de website van Jan Tuttel: http://www.tuttel.com/volkskunde/index.htm