Predikant in Den Helder

In tegenstelling tot zijn naam is de Nieuwe Kerk het oudste kerkgebouw in Den Helder. Het dateert van 1839 en staat bekend als ‘waterstaatskerk’, omdat het ontwerp is gemaakt door hoofd-opzichter ing. H.H. Dansdorp van het ministerie van Waterstaat. Er staat een bijzonder orgel uit 1861, gebouwd door de gebr. Van Dam uit Leeuwarden.
De dichter François Haverschmidt, alias Piet Paaltjens, was van 1862 tot 1864 predikant van de kerk. Een plaquette op de voorgevel van het kerkgebouw vermeldt een van zijn karakteristieke uitspraken: ‘Wie nooit aan zee gewoond heeft, weet eigenlijk niet wat of waaien is’. Een van zijn opvolgers, ds. Anne de Koe, kreeg het in 1899 aan de stok met de Marineleiding door een antimilitaristische preek. Dat leidde aanvankelijk tot een verbod voor alle militairen om de kerk te bezoeken en later tot opheffing van de ‘kerkparade’, de verplichte kerkgang met muziek voor het personeel van de marine. Het gebouw, oorspronkelijk een Nederlands hervormde kerk, is thans eigendom van de Evangelische
gemeenschap ‘De Ambassade’.

Wie nooit vlak aan zee gewoond heeft, weet eigenlijk niet wat of waaien is.

Beginpagina

Jeugdjaren in Leeuwarden

Studententijd in Leiden

Predikant in Foudgum

Predikant in Den Helder

Predikant in Schiedam

Over Piet Paaltjens

Culinaire citaten

Gedichten over eten en drinken

Culinaire bloemlezing

Contact

Op eerste Kerstdag 1862 ontvangt Den Helder François Haverschmidt als derde predikant van de hervormde kerk. Hij zal er slechts 18 maanden blijven. Den Helder is na Amsterdam en Haarlem de derde gemeente van Noord-Holland. Het kleine dorpje achter de dijk is in enkele decennia uitgegroeid tot een flinke havenstad.
Er zijn nog twee andere hervormde predikanten, Ledeboer en Bron. Ze moeten wekelijks een enorm aantal diensten afwerken, ook speciale diensten voor de militairen. Daarnaast is er hun "herderlijk werk ". Ze vragen de kerkeraad om een godsdienstonderwijzer in te huren voor de kinderen beneden de 14 jaar, zodat zij zelf meer tijd hebben voor de oudere kinderen, maar dit wordt geweigerd. Reeds voor Pinksteren 1863 stuurde Haverschmidt een ontslagbrief aan de kerkeraad, deze brief kwam in handen van collega Bron. Deze verzekerde hem zijn verzoek niet in de vergadering te willen brengen en verscheurde de brief. Op 6 augustus 1863 trouwde Haverschmidt met Jacoba Johanna Maria Osti.
Waarom vertrok Haverschmidt uit Den Helder? Volgens sommigen om financiële redenen, hij kon in Schiedam het dubbele verdienen. Of was het vanwege zijn betrokkenheid bij het Oera Lindaboek? Zelf geeft hij aan dat het vanwege de werkdruk is. In zijn afscheidsrede kiest hij als tekst Lucas X vers 2:
"De oogst is groot, maar werklieden zijn er weinig. Vraagt dus den Heer van den oogst dat Hij werklieden zendt".
Na zijn vertrek wordt er wel een godsdienstonderwijzer voor de kinderen aangesteld. Maar voor Haverschmidt komt dit te laat, de fysieke en psychische druk hebben al geleid tot het besluit te verhuizen naar Schiedam.
Haverschmidt woonde aan de Dijkstraat, aan het hoger gelegen deel, in de volksmond bekend als Het Dijkje. De straat lag in een wijk die in 1944 compleet is weggevaagd omdat Hitlers Atlantikwall tot het uiterste
puntje van Noord-Holland doorgetrokken moest worden.

Ansichtkaart Den Helder

   Het lage huis aan de linkerkant is het
huis waarin Piet Paaltjens woonde.
Het staat tegen het Raadhuis aan.

Uit de Heldersche en Nieuwedieper Courant van zondag 24 juli 1864

      De wel-eerw. heer F, Haverschmidt, beroepen predikant te
      Schiedam, heeft jl. Donderdag morgen deze gemeente verlaten. De
      kerkeraad en vele andere belangstellenden waren bij het vertrek der
      stoomboot tegenwoordig, om, terwijl zij den leeraar een blijk van
      belanstelling gaven, hem een hartelijk vaarwel toe te roepen.
      Naar wij vernemen, zal Ds. Haverschmidt op Zondag 31 julij a.s.
      te Schiedam zijne entreêrede houden.

Bron: Wie nooit vlak aan zee gewoond heeft weet eigenlijk niet of wat waaien is.
        François Haverschmidt en Den Helder.
         Tekst Peter Hovestad en Jan T. Bremer. Ontwerp Peter Kolkman.
         Uitgegeven in 1994 ter gelegenheid van het 100ste sterfjaar van François Haverschmidt.

Rob Scholte Museum. Meer informatie over de jaren in Den Helder