Piet
Paaltjens
Dichter-dominee 1835 - 1894
Over
Hennebo's 'De lof der jenever'
Ook
het origineel uit 1723 kunt U hier bekijken.
De Lof der Jenever.
Opgedragen aen de Burgeren en Inwoonderen der Steden
Keulen,
Rhynberk, Schiedam, Weesp, en Amsterdam; mitsgaders
Aan alle
Moutwyn- en Jenever-Stookers, Koopers en Verkoopers,
in 't groot en
klein.
INdien ooit iemant schreef tot
voordeel
Van iets dat na zyn zin of oordeel,
Verdiende een algemeenen lof,
Ik kies hier geen geringe stof.
Laet andren in hun Dichten melden
De roem van Mavors Oorlogshelden,
Of zingen op een zoeter toon
Den lof van Venus en haar' Zoon;
'k Zal zingende de lof verbreyen
Van Moutwyn en Jeneverbeyen.
APOLLO, die door uwe macht
Der Dicht'ren brein vervult met kracht,
En maekt hun doffe geesten vaerdig,
Vergeef my, zoo ik u te onwaerdig
Voorby treê; en aen and'ren smeek,
Om hulpdrank, uit een and're Beek,
Als eertyds, door de Hengstepooten,
Op Helicon is voortgesproten.
ô Milde Ceres! laet uw Graen,
Laet Boomgod, laet uw' Vruchten
staen;
Kom Graengodes, en milde
Gever,
Besproei my met een glas
Jenever,
Getapt uit 't allerbeste Vat,
Dat immer Keulenaer bezat;
Wil door die Vocht myn Geest verlichten;
Versterk myn Brein, en help my Dichten
Versterk myn Brein, en help my Dichten
Gy alle die de Bess' en Mout,
In koper, glas, in tin, en hout,
Met stukken, vaten, pinten, stoopen,
(De heele Waereld door) verkoopen.
Beroemde Waterstad aen 't Y,
Rhynberkse, Keulse Burgery,
Schep Weesop, neem Schiedam behagen
Dat ik dit Dicht u op kom dragen.
Dat ik dit Dicht u op kom dragen.
Behoed, bescherm dan voor de Nyt
Deez' lof die uwen lof verbreid.
Wie lust heeft om zich te vermaken,
Beschouw de waereldlyke zaken,
Beschouw de waereldlyke zaken,
Met een gestilt bedaerd gemoed,
En zie eens wat Jenever doed.
Dan zal hy zonneklaer bemerken,
Wat dat hy op den Mensch kan werken.
Hoe dat de Steêman hem bemind.
Wat vreugde in hem den Krygsman vind.
Wanneer hy drinkende gezeten,
Gevaer en moeite heeft vergeten.
De Zeeman op de Pekelplas
Verquikt, wanneer 't gevulde glas,
In spyt van klippen, winden, baren,
Hem spotten doet met doodsgevaren.
De Landman, die de Aerd doorploegt,
Die zingt verheugt en wel vernoegt;
En, dreigt hem d'arbeit te versmachten,
Jenever geeft hem nieuwe krachten.
EUROPA, Koningin der Aerd,
Die zoo veel wond'ren hebt gebaert,
U wierd geluk en heil beschoren,
Toen hy wierd in uw' schoot geboren;
Die door zyn hoog verlicht verstand
Jeneverboomen heeft geplant;
En leerde ons Graen met Beyen
mengen,
Om zoo Jenever voort te brengen.
Uw Zeeliên, die het ongepeilt
Zoo dikmael hebben omgezeilt,
Die JAZONS, die door Heldendaden,
Met Gulden Vliezen, ryk geladen
Weêrkeerden, vol van roem en eer.
Uw Krygsliên, die door hun geweêr,
Met 's Vyants bloet hun daden schreven,
Die hebben u zoo hoog verheven,
Jenever gy, gy gaaft hun moed,
En baerde Europa overvloet.
En gy, vereende NEDERLANDEN,
Wat Kust, wat Zee, wat vreemde Stranden
Zyn door uw kielen niet bezocht?
(Uw Vryheit, duur met bloed gekocht,
Zoo vaek betwist in Oorlogskanssen,
Besprongen door de Macht der Franssen,
Zoo braef beschermt in 't open Velt,
Ten kosten van zoo meenig Helt)
Hebt gy tot nu, door zege op zegen,
Zoo wel behouden als verkregen,
En op hunn' Lyken, na 't gevecht,
En op hunn' Lyken, na 't gevecht,
Uw Zegenteekens opgerecht.
Nochrooken Vlaend'rens vruchtb'regronden
Van 't bloet, gestort uit Heldenwonden,
Door 't Zwaert der dapp'ren Bontgenoot;
Noch zyn de Lye en Schelde rood,
Noch 't Velt bezaeit met Menschen beenen,
Noch Heuvelen, daer men voorhenen,
Op donderde met grof Kanon,
En sterke Vestingen verwon;
Van al dat Gloryryk bedryven
Moet men geen kleinen lof toeschryven
Jenever; want waer ooit een Tent
Wierd in de Vlaemse gront gepent,
Waer immer Heir wierd neêrgeslagen,
Waer ooit van Voetknecht, Paerd, of Wagen,
Geschut, kruit, kogels, wierd gehoord,
Jenever was alom het woord.
De Duitser riep tot zyn Confrater,
Herr, Broeder, Had-er Wacholer Water,
Soo sauft einmahl aus deinen Fles.
De Engelsman die riep, Lord bles
Here is Jenivi. En de Schotten
Die zoopen als de Waterrotten,
De Deen, de Onger, de Hussaer,
Elk zoop gelyk een Toovenaer.
De Nederlander riep: Jenever,
Jenever, die heeft kuit en lever,
Die maekt ons moedig, vrolyk, bly;
Weg kaes en brood, dat 's snoepery.
Weet gy wat Vrankryks Macht deê wyken?
Ik zal het u eens klaer doen blyken.
De Franssen voerden in haer tryn,
Niet als de Fransse Brandewyn,
(Om dat men in der Franssen Landen
Niet weet van het Jenever Branden,)
Dit maekte hun Krygsliên loom en flaeu;
Jenever d'onze braef en gaeu.
En 't is niet buiten het bedenken,
Dat dit der Franssen moed quam krenken;
Want Vrankryks dapp're Oorlogsmacht
Was eer de Waereld door geacht,
En hun geduchte Oorlogsvanen,
Verbleekten Mekka's Halvemanen.
Uw Zeeman, die een weinig hout,
Zyn schat en leven toevertrout,
Die Oost en West, en Zuid en Noorden
U t'huis brengt, binnen zyne Boorden;
Die, daer zyn Schat haer vlam uitbraekt,
U Vorsten over Vorsten maekt.
Oost-Indiaensche Maetschappye,
Wat nut dat de Jeneverbeyen
Uw' Zeevaert tot aen 's Waerelds end
Bybrengen, is u best bekent.
Wat Schip zou van de Wal afsteken,
Indien 't Jenever quam te ontbreken?
Des Zeemans allerbest Compas
Is een gevult Jeneverglas.
Zyn Graedboog kan hem niet bedriegen,
Zyn gissing die kan nimmer liegen,
Wanneer hy drinkende opwaerts ziet,
En zoo de Zon en Starren schiet.
Jenever doet hem alles weten,
Die wyst hem hoogte, lengte, breette;
Die Zeekaert wyst het allerbest;
Jenever is het Oost en West.
Dus roemen, met geen minder reden,
De Burgery der Opdracht-Steden,
Jenever zuil van hunnen staet;
Jenever hunne toeverlaet.
Zyn duizend Steden met hunn' Wallen
De Oudheit niet ten deel gevallen?
Zoo lang de Bess' leeft, Keulen
leeft,
Rhynberk, zoo lang 't Jenever
geeft;
Schiedam, zoo lang uw'
Haartsteen rooken,
Blyft gy behouden, door uw stoken.
't Klein Weesop, roem van
't Vaderlant,
Is onvergank'lyk door zyn Brant.
Zie, Amsterdam, zie, wat
Paleyzen,
Uit drek, op 't Varkens Eilant reyzen;
Voorheên een Wildernis gelyk;
De magre Varkens tot een wyk.
Gy Burgeryen treê my nader,
Ontdekken wy den waren ader,
Waer uit die groote welvaert spruit;
En kom met my dan tot besluit.
En kom met my dan tot besluit.
Geen Ambachtsman met naem te noemen,
Of hy zal de Jenever roemen.
De Timmerman klaegt dat zyn byl
Te stomp is, en zyn maeg te yl;
Dat hy te slap valt onder 't werken,
Komt hem Jenever niet versterken.
De Metselaer klaegt dat de steen
En kalk niet hechten wil op een.
De Smit klaegt over vuir en vonken,
Eer hy Jenever heeft gedronken.
Kladschilder klaegt dat zyn couleur.
Geen glans en geeft op plank of deur.
Ik kan niet bakken, zegt de Bakker,
Ten zy ik eerst een brave zakker
Ten zy ik eerst een brave zakker
Stuur door myn keelgat na myn maeg.
De Arrebeiders aen de Waeg
Die klagen, dat hun Leden stram zyn.
De Schuitevoerders, dat ze lam zyn.
Het zelve zegt de Kruyer meê.
De Drukkers zetten C. voor B.
Het is onmooglyk dat de Wever
Het is onmooglyk dat de Wever
Kan werken zonder de Jenever.
Droogscheerder, Spinder, Schrobbelaer,
Die klagen over Wol, en Schaer.
Geen Sleper kan zyn Paerd regeren,
Zoo hy Jenever moet ontberen.
De Binneschipper roept op 't Veer,
't Sa Mannen, wakker, in de weêr,
Hebt gy uw' flessen vol doen maken?
Dan konnen we onderweeg eens kraken.
't Gild van Crispyn, en Crispiniaen,
Dat zou geen hant aen d'arbeit slaen,
Ten zy hunn' swartgepikte draden,
Gesmeert, glat gingen door de naden.
De Pottebakker zegt, de aerd
Zit in myn keel, en om myn baerd;
Komt laet ons eens Jenever zuipen.
De Kuiper zegt, hy kan niet kuipen,
Klaegd over dissel, duig en bies;
De Hospes ia het Gulde Vlies
Zegt, zoo ik langer zoo moet tappen,
Zoo moet ik na Vianen stappen.
En zoo klaegt ieder een zyn leet.
Laetst klaegde my een braef Poeët,
Dat hy geen Vaerzen meer kon dichten,
Ten zy Jenever hem verlichten.
De Scheurbuik, die ons Neêrlant plaegt,
Die word het allerbest verjaegt,
Wanneer men Lepelblaên, in flessen,
Zet op de Geest van Mout en
Bessen,
Jenever helpt ons van 't Graveel,
En van d'Extr'oog in de keel.
Een Vriend, die in de Artzenyen
Gepromoveert is binnen Leyen,
Die heeft my hier in onderrecht,
Doch wyl ik voor aen heb gezegt,
Dat ik den Lof maer zou beschryven;
Zoo zal ik 't hier by laten blyven.
Ik meen dat ieder nu bevat,
Wat voordeel dat zyn Lant Stad
Hier door noch daaglyks komt genieten;
Zoo lang de Zon zal stralen schieten,
Op Aerdryk, Vruchten en Gewas,
Zoo lang in koper, steen of glas,
Men Mout en Bessen zal
bedekken,
Om daer Jenever uit te trekken;
Zoo lang de tweedracht, twist en haet,
Leeft in den Britschen Onderzaet;
Zoo lang zal ieder in zyn' muuren.
Al wat verganklyk is verduuren.
Besluyt.
Dus schreef ik des Jenevers
Lof,
In 't Gulde Vlies, myn nieuwe Woning,
Daer 'k leef als een Jenever Koning,
Drie huizen van het Princenhof